Autor rozdziału: dr inż. Dorota Bartosz

Poniżej znajduje się fragment publikacji.
Pełny tekst dostępny w Poradniku dla zarządców nieruchomości

Ekstremalne zjawiska pogodowe takie jak susze, fale upałów, ulewne deszcze, powodzie i obsunięcia się ziemi stają się w ostatnich latach coraz częstsze. Zjawiska te są skutkami zmian klimatycznych obserwowanymi na całym świecie. Obok nich pojawiają się również te, których przeciętny człowiek nie potrafi samodzielnie dostrzec, jak wzrost poziomu mórz, zakwaszenie oceanów i utrata różnorodności biologicznej. Przyjęte w 2015 r. podczas szczytu klimatycznego COP21 Porozumienie Paryskie, którego sygnatariuszem jest Polska, stawia za główny cel zahamowanie tempa zmian klimatycznych, poprzez ograniczenie średniego wzrostu temperatury na świecie poniżej 2°C, najlepiej do 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Aby zrealizować ten cel UE zobowiązała się do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz przyjęła szereg inicjatyw politycznych.

Wybrane informacje o zasobach budowlanych w Europie:

• 260 mln wszystkich budynków w UE (komercyjnych i mieszkalnych).
• 35% budynków w UE ma ponad 50 lat.
• 40% budynków zbudowano przed 1960 r.
• Niemal 75% budynków jest nieefektywnych energetycznie.
• 85% (220 mln) budynków zbudowano przed 2001 r.
• 85-95% istniejących budynków będzie nadal w użytku w 2050 r.,
• Budynki odpowiadają za 40% całkowitego zużycia energii w UE oraz 36% emisji gazów cieplarnianych.
• Większość budynków wykorzystuje do ogrzewania i chłodzenia paliwa kopalne oraz nieefektywne urządzenia i technologie.

EUROPEJSKIE STRATEGIE

Europejski Zielony Ład

Europejski Zielony Ład (EZŁ) to strategia UE na rzecz osiągnięcia neutralności klimatycznej, w ramach której 27 krajów członkowskich UE zobowiązało się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 r. w stosunku do poziomów z 1990 r.

Główne założenia Europejskiego Zielonego Ładu to:

• Dostarczanie czystej i bezpiecznej energii.
• Wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym.
• Budynki o niższym zapotrzebowaniu na energię.
• Przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność.
• Ochrona i odbudowa ekosystemów oraz bioróżnorodności.
• Adaptacja do zmian klimatu.
• Ochrona zdrowia.

Fit for 55

Ogłoszony w lipcu 2021 r. pakiet legislacyjny „Fit for 55” ma przełożyć ambicje klimatyczne EZŁ na konkretne przepisy.

Jest to zestaw propozycji mających zmienić przepisy klimatyczne, energetyczne i transportowe oraz wprowadzić nowe, tak by dostosować prawo Unii do jej celów klimatycznych. Istotnym celem z punktu widzenia sektora budowlanego jest poprawa efektywności energetycznej o 36% oraz udział OZE na poziomie 42,5% w stosunku do 1990 r. Proponowane zmiany muszą zaakceptować poszczególne państwa UE oraz Parlament Europejski, a tu negocjacje będą trwały co najmniej rok. Dlatego zaczną obowiązywać najwcześniej w 2024 r.

REPowerEU

REPowerEU to plan Komisji Europejskiej polegający na uniezależnieniu Europy od rosyjskich paliw kopalnych wcześniej niż w zakładanym wcześniej 2030 r. W planie określono szereg środków mających na celu szybkie zmniejszenie zależności od rosyjskich paliw kopalnych i przyspieszenie transformacji ekologicznej, przy jednoczesnym zwiększeniu odporności unijnego systemu energetycznego. Plan REPowerEU skupia się na działaniach w trzech głównych obszarach: efektywność energetyczna, rozwój odnawialnych źródeł energii, dywersyfikacja kierunków importu energii.

REPowerEU to:

• Ambitniejsze niż w strategii FIT for 55 wymagania i obowiązki krajowe w zakresie oszczędności energii.
• Wprowadzenie obowiązku ograniczenia zużycia energii, zlikwidowania dopłat do paliw kopalnych oraz wspierania technologii energii odnawialne w transporcie i przemyśle.
• Efektywniejsze wdrażanie wyników analiz z audytów energetycznych.
• Wprowadzenie minimalnych norm charakterystyki energetycznej dla budynków.
• Wzmocnienie krajowych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej nowych i istniejących budynków.
• Zaostrzenie krajowych wymogów dotyczących systemów ogrzewania istniejących budynków.
• Wprowadzenie krajowych zakazów dotyczących kotłów opartych na paliwach kopalnych w istniejących i nowych budynkach.
• Szybsze zakończenie dotacji wypłacanych przez państwa członkowskie na kotły oparte na paliwach kopalnych do 2025 r. (zamiast do 2027 r.).

Fala renowacji

Najistotniejszą unijną strategią związaną z poprawą efektywności energetycznej budynków jest Fala Renowacji, która ma być strategią przyspieszenia i pobudzenia transformacji energetycznej zasobów budowlanych w Europie, opartej na neutralności klimatycznej, zasadach zrównoważonego rozwoju i obiegu zamkniętego oraz ochronie dziedzictwa kulturowego, a także zabezpiecza prawo dostępu do przystępnych cenowo i komfortowych mieszkań.

Plan działania i kluczowe zasady Fali Renowacji:

• Wprowadzenia nowych i wzmocnienia istniejących regulacji prawnych i finansowych, których celem jest co najmniej podwojenie rocznego wskaźnika renowacji energetycznej budynków.
• „Efektywność energetyczna przede wszystkim”.
• Przystępność cenowa energooszczędnych i zrównoważonych budynków.
• Obniżenie emisyjności, upowszechnienie odnawialnych źródeł energii, integracja lokalnych i regionalnych systemów energetycznych z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł energii i ciepła odpadowego.
• Zminimalizowanie śladu węglowego w całym cyklu życia i zapewnienie obiegu zamkniętego.
• Zapewnienie wysokiej jakości środowiska wewnętrznego i usuwanie z budynków szkodliwych materiałów budowlanych.
• Stosowanie inteligentnych systemów zarządzania budynkami i energią.
• Poszanowanie estetyki i walorów architektonicznych.

Dyrektywa EPBD

Nieodłącznym dokumentem związanym z efektywnością budynków nowo budowanych oraz modernizowanych jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterystyki energetycznej budynków EPBD, która miała swoje kolejne odsłony w latach 2002, 2010, 2018 a obecnie procedowany jest projekt EPBD z 15.12.2021 r.

Najistotniejsze działania i wymagania wpisane w projekcie to:

• Wspólne ramy ogólne dla metodologii obliczania zintegrowanej charakterystyki energetycznej budynków i modułów budynków.
• Zastosowanie minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej wobec nowych budynków i nowych modułów budynków.
• Wprowadzenie minimalnych wymagań dla charakterystyki energetycznej budynków istniejących i poddawanych głębokim renowacjom.
• Wprowadzenie definicji budynku bezemisyjnego (zeroemisyjny).
• Wprowadzenie dla budynku paszportu renowacji – dokumentu zawierającego plan działania kilkuetapowej renowacji budynku.
• Zmodyfikowanie definicji głębokiej renowacji – modernizacja budynku prowadząca do osiągnięcia standardu obiektu bezemisyjnego w 2030 r.
• Wprowadzenie obowiązku umieszczenia na świadectwie charakterystyki energetycznej współczynnika globalnego ocieplenia w całym cyklu życia budynku.
• Rewizja krajowych planów renowacji budynków.
• Ustalenie daty zakazu stosowania kotłów wykorzystujących paliwa kopalne.

KRAJOWE STRATEGIE

Długoterminowa Strategia Renowacji Budynków

W 2022 r. Polska wypracowała i przyjęła Długoterminową Strategię Renowacji Budynków – DSRB. To dokument, w którym zawarto zalecenia i wytyczne w zakresie wsparcia renowacji budynków, tak by poprawić ich efektywność energetyczną, jakość powietrza oraz przyczynić się do zmniejszenia emisji CO2.

Zgodnie z zapisami DSRB w latach 2020-2030 zaplanowano w Polsce termomodernizację 236 tys. budynków rocznie, w kolejnych latach 2030-2040 – 271 tys. budynków, w latach 2040-2050 – 244 tys. budynków. Wskazane liczby dotyczą termomodernizacji wszystkich typów budynków w Polsce. Zgodnie ze strategią do 2050 r. szacowane jest przeprowadzenie około 7,5 mln inwestycji termomodernizacyjnych, z czego 4,7 mln głębokich termomodernizacji, w tym w ramach rozłożonej w czasie termomodernizacji etapowej.

Cele termomodernizacji zostały określone również jakościowo, przy wykorzystaniu wskaźnika EP – rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (wyrażanego w kWh/m2·rok), który określa ilość energii niezbędnej do pokrycia zapotrzebowania budynku na jego ogrzewanie, klimatyzację i wentylację mechaniczną oraz przygotowanie ciepłej wody użytkowej dla osób go zamieszkujących.

Rekomendowany w strategii DSRB plan działania upowszechnia trzy pojęcia opisujące sposób prowadzenia termomodernizacji: płytką i głęboką termomodernizację oraz termomodernizację etapową.

• Płytka termomodernizacja – jeden z etapów termomodernizacji przyczyniający się do osiągnięcia w przyszłości stanu głębokiej termomodernizacji, a to termomodernizacja spełniająca wymogi związane z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną zawarte w rozporządzeniu Wymagań Technicznych, a jeżeli jest to uzasadnione z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia – umożliwiająca osiągnięcie niższych wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną EP od określonych w rozporządzeniu WT.
• Termomodernizacja etapowa – proces składający się z kolejnych działań termomodernizacyjnych rozłożonych w czasie, który pozwala, na ile jest to możliwe pod względem technicznym i ekonomicznym, na osiągnięcie głębokiej termomodernizacji.
• Głęboka termomodernizacja wiąże się z koniecznością dodatkowych działań, takich jak ocieplenie budynku, wymiana okien czy zamontowanie ekologicznego źródła ciepła.